Wat kan je als ontwerper leren van het bos? Een intrigerende vraag, met verrassend veel antwoorden. Enkele antwoorden kan je op dit moment bekijken in het Design Museum Gent, waar de tentoonstelling Belgian Design: Generous Nature loopt. Binnen het MAAKBAAR-project werden ontwerpers uitgedaagd om aan de slag te gaan met elementen of ideeën uit de natuur. Wat leverde dat precies op?

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe artikels in dit magazine? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!

In 2017 lanceerden BOS+, Flanders DC, Design Museum Gent en de OVAM deze vraag als start voor een tweejarig leertraject, vanuit de overtuiging dat heel wat problemen kunnen opgelost of vermeden worden als ontwerpers te rade gaan in de natuur. MAAKBAAR legde terzelfdertijd de nadruk op ecologie, economie en het sociale. De oproep vond goed gehoor. Heel wat ontwerpers wilden maar wat graag bijleren van het bos. 

Alles startte met een introductie in de drie systemen van het bos: 

  • Kringlopen: een bos genereert geen afval, alles is cyclisch.

  • Materialen: een bos herbergt heel wat boeiende materialen met onvermoede voordelen: hout, mycelium, restproducten (zoals dennenaalden en bladeren), invasieve soorten,...

  • Biomimicry: De natuur heeft briljante oplossingen bedacht: afkijken mag.

Wat volgde waren pitches, groepssessies, besprekingen en veel experimenten. Charlotte Antoons en Pieter Dondeyne, Ben Hagenaars, Filip Janssens, Philippe Martens, Kristel Peters, Emma Ribbens, Heleen Sintobin, Roel Vandebeek, Jan Velthuizen en Sep Verboom ontwikkelden elk een boeiend en vaak bewogen traject. Sep Verboom trok via partner Aider naar Peru om daar samen te werken met lokale gemeenschappen die nauw samenleven met het bos. 

MAAKBAAR

MAAKBAAR in discussie © Bart Carlier — BOS+

Sep Verboom in Peru

Sep Verboom in Peru

MAAKBAAR

MAAKBAAR in het onderwijs

Experimenteren met mycelium

Experimenteren met mycelium

Na twee jaar kwamen alle deeltrajecten samen in de tentoonstelling Belgian Design: Generous Nature in het Design Museum Gent. Bijna alle resultaten worden er getoond, samen met werk van designstudenten, want in het kader van MAAKBAAR waren er lezingen, projectweken en semesteropdrachten rond het thema, onder meer bij LUCA Campus C-mine, Thomas More en Howest Kortrijk. Daarnaast wordt er ook werk van Brusselse en Waalse collega’s getoond, want de thematiek werd in het kader van Belgium is Design voor de Milan Design Week 2019 ook door hen opgepikt. In de presentatie Generous Nature toonden we, samen met MAD Brussels en Wallonie-Bruxelles Design Mode (WBDM) hoe ontwerpers en bedrijven de natuur verdedigen en behouden dankzij een creatief, verantwoord en innovatief gebruik van hulpbronnen en materialen. 

 

Generous Nature met Belgium is Design op de Milan Design Week

Generous Nature met Belgium is Design op de Milan Design Week © Jeroen Verrecht

We vroegen aan enkele deelnemers wat zij precies hebben geleerd.

“Elk aspect van het bos heeft zijn eigen schoonheid.”

Filip Janssens,

ontwerper

Soms leidt een traject je niet in rechte lijn naar het einddoel. Filip Janssens investeerde tijdens dit MAAKBAAR-traject behoorlijk wat tijd in mycelium, het netwerk van schimmeldraden waarmee je volumes en vormen kan maken. Uiteindelijk bleken de vormen niet gemaakt te moeten worden, maar moesten ze gevonden worden, in resthout en restnatuursteen. In de lokale houthandel lag essenhout opzij dat alleen nog goed was voor restwarmte. Bij het versnijden van een boom tot planken is er behoorlijk wat hout dat verloren gaat. Doordat het aangevreten is, doordat een boom niet loodrecht groeit en er dus schors in de plank zit, of een knoop van een tak. Net deze imperfecties prikkelden Filip enorm. De planken werden de basis voor de reeks Lunair-lampen, waarbij een strook LED-verlichting de plank zelf verlicht. Hetzelfde procédé bleek zich bovendien perfect te lenen voor resttravertijn en andere natuursteen. Ook bij natuursteen zijn er heel wat stukken met imperfecties. Ondertussen, na deelname aan de Milan Design Week, is Lunair onder contract bij de befaamde Londense Mint Gallery en zullen de lampen te zien zijn tijdens London Design Festival. 

Filip Janssens, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week

Filip Janssens, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week © Jeroen Verrecht


“Het meest geschikte materiaal is soms iets heel anders dan wat je voor ogen had.”

Philippe Martens,

ontwerper

Philippe Martens had een zeer duidelijk doel bij de start van MAAKBAAR: “Mijn missie is om surfen duurzamer te maken door het ontwerpen en maken van C2C houten surfboards uit natuurlijke materialen.” Hij zocht vooral hulp bij het vinden van ideaal lokaal (rest)hout, maar vond er onverwachts een compleet nieuwe surfplank: een ontwerp met een kern van een gerecycleerde surfplank en een omhulsel van vlasvezel en een biologische epoxy. Bij het zoeken naar de juiste weving van het vlas hielp textielbedrijf Verilin mee. Het niet gebleekte linnen geeft overigens een zeer eigen kleur aan de borden. West-Vlaams vlas, gesponnen in Italië, geweven in West-Vlaanderen en aan de kust tot surfplank verwerkt. Veel lokaler zal een surfplank niet worden. En veel lichter ook niet. Philippe maakt met zijn label Sinum al jaren zeer sterke en mooie houten surfplanken, maar voor competitie waren ze door hun gewicht niet meer echt geschikt. De surfboards uit vlas zijn een pak lichter en daardoor helemaal klaar voor de competitie.

Philippe Martens, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week © Jeroen Verrecht

Philippe Martens, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week

Sep Verboom, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week © Jeroen Verrecht

Sep Verboom, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week


“Oeroude, natuurlijke technieken kunnen tot innovatie leiden.”

Heleen Sintobin,

ontwerper

Heleen Sintobin raakte tijdens haar studies in Central Saint Martins in Londen gegrepen door de manier waarop leder gemaakt en gelooid wordt. Ze wilde een alternatief vinden voor de extreem vervuilende processen die hiermee gepaard gaan. Al experimenterend stuitte ze op vinegaroon, een mengsel van staal en azijn dat het leder diepzwart kleurt en dat onomkeerbaar is. Eeuwenlang gebruikt, vooral op hout, maar wat vergeten. Tijdens haar onderzoek naar deze methode stootte Heleen op een collectie antieke lederen drinkflessen. Haar MAAKBAAR-traject kreeg vorm: het maken van een hedendaagse karaf en beker via hedendaagse technieken, via de vinegaroontechniek gelooid, zonder lijm helemaal waterdicht gemaakt. Heleen sloeg aan het experimenteren met de CNC-machine op dik zoolleder. CNC-gravure zorgt ervoor dat het leder kan plooien in verschillende vormen. De plooien zorgen voor extra stevigheid. De bekers en karaffen zijn genaaid en met natuurlijke materialen waterdicht gemaakt. 

Heleen Sintobin, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week

Heleen Sintobin, Generous Nature, Belgium is Design, Milan Design Week © Jeroen Verrecht


Ontdek de andere projecten in de expo Belgian Design: Generous Nature in het Design Museum Gent. Tijdens de Gentse Feesten organiseert het museum verschillende rondleidingen en workshops, zoals zelf bacterieel leder maken. Op 8 september geeft Heleen Sintobin een dialoogrondleiding rond duurzaam ontwerpen.