Wie innoveert, kiest voor co-creatie. De kracht van kruisbestuiving leidt tot geslaagde samenwerkingen, waarbij we elkaars talenten en kennis benutten, verbinden en versterken. Niet enkel synergie tussen diverse talenten, maar ook tussen disciplines en in interactie met klanten en partners. Co-creatie is zowel een begrippenkader als een ontwerpmethode. Hierbij beïnvloeden alle actoren het proces én het resultaat. In dit artikel lichten we twee uiteenlopende cases toe: de ontwikkeling van de Woningpas door servicedesignbureau Leap Forward en diverse overheidsdiensten en het interdisciplinaire onderzoek naar de mogelijkheden van micro-organismen in de bouwindustrie bij Glimps.

Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe artikels in dit magazine? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!

Ontwikkeling van de Woningpas door bureau Leap Forward en diverse overheidsdiensten

Het Gentse Leap Forward werd als service design partner aangetrokken om de Woningpas vorm te geven. Dit is een digitaal paspoort dat alle beschikbare informatie over jouw woning verzamelt. “Het traject was echte co-creatie met diverse overheidsdiensten. Onze taak was inzicht creëren, organiseren, ontwerpen en het faciliteren van dit proces. Dit deden we via een klantgerichte benadering die ontwerpprincipes en processen gebruikt in functie van voelbaar betere services.”

Stina Vanhoof en David Morgan maakten ooit eenzelfde reflectie. Ze studeerden respectievelijk productontwikkeling en interaction design, maar merkten dat de wezenlijke meerwaarde voor het publiek vaak buiten de scope van een project lag. Daarom evolueerden ze allebei vrij natuurlijk in de richting van service design. Om zo met vraagstukken aan de slag te gaan die ertoe doen. Stina: “Wat begon als een ontwerpvraag over ‘Wat moet de Woningpas worden?’ groeide uit tot een structurele samenwerking tussen de betrokken Vlaamse agentschappen.”

"Op basis van relevantie voor de burger werd ontworpen en zo werden knelpunten zelfs verbeteringen."

Stina Vanhoof,

Leap Forward

"Wat de verschillende stakeholders in dit project kon verbinden, waren de gedeelde behoeften."

David Morgan,

Leap Forward

Co-creatie met belanghebbenden

Stina: “Het was een publieke opdracht. We wilden iets maken dat nuttig en gebruiksvriendelijk is voor de burger. Omdat het alle beschikbare overheidsinformatie aan elkaar moest linken, werd het ook een co-creatie tussen overheidsorganen.

Ieder had verwachtingen vanuit zijn eigen achtergrond. Het was stakeholder management next level.

De mogelijkheden vanuit de overheid waren talloos, maar ze wisten aanvankelijk nog niet waar de burger op zat te wachten. Snel betrokken we hun stem erbij. Op basis van relevantie voor de burger werd ontworpen en zo werden knelpunten zelfs verbeteringen.”

David: “Wat de verschillende stakeholders in dit project kon verbinden, waren de gedeelde behoeften. We luisterden en gingen in dialoog met elkaar. De eindgebruiker verenigde ons. Via een serie van co-creatieworkshops werd de te volgen route steeds duidelijker. Het is overigens niet omdat we een workshop geven, dat we geen ontwerpers meer zijn. We weten hoe de technologie werkt en wat mensen gemakkelijk vinden. We kunnen snel designs schetsen, waarop onmiddellijk feedback kan gegeven wordt. Het vroeg massagewerk, maar we kregen experimenteerruimte, zowel technisch als sociaal.”

Workshop de Woningpas

Workshop de Woningpas

Elk huis zijn pas

David: “Je weet wat je wilt oplossen, maar je weet nog niet hoe, wel dat de oplossing ergens in het midden ligt. Dat midden is vaak onbekend terrein voor partners die nooit eerder samenwerkten. We koppelen bestaande informatie, die we gebruiksvriendelijk presenteren aan de burgers. Tot dusver zat het overal verspreid, maar niemand wist waar hij naartoe moest. De tool trekt jouw persoonlijke gegevens uit de databank van elke betrokken organisatie.”

Stina: “Vanuit Europa heeft elke lidstaat trouwens de opdracht om een paspoort voor woningen te realiseren. Vlaanderen loopt voorop in deze. Het is pionierswerk. Het gebruiksgemak is het grote voordeel. In één oogopslag krijg je alle informatie, via een logische flow en met aandacht voor aantrekkelijk digitaal design. De data worden visueel overzichtelijk en duidelijk gepresenteerd. Het moet tastbaar zijn voor eenieder, niet enkel voor energie-experts. Daarom zaten ontwerpers en ontwikkelaars ook vaak samen rond tafel.”

De Woningpas

De Woningpas

Duurzaamheid

Stina: “Idealiter ontketent de Woningpas op termijn een revolutie op de woningmarkt en verandert het onze manier van bouwen. In de toekomst zullen eigenaars hun Woningpas met anderen kunnen delen, denk aan bouwpartners, notarissen of makelaars, maar ook toekomstige kopers of huurders. Service design kan gedrag ontwikkelen en veranderen. De Woningpas wordt ook een katalysator om de duurzaamheid van de Vlaamse woningen te verbeteren. Het zal suggesties doen voor investeringen en duurzame keuzes adviseren die tot een betere energieprestatie van de woning zullen leiden.”


Onderzoek naar de mogelijkheden van micro-organismen in de bouwindustrie bij Glimps

Bouwen we weldra met algen, gisten en fungi? Glimps zet in op een strategische transitie naar een open biogebaseerde economie. Het versnelt de overgang naar duurzaam materiaalgebruik. Met een aanbod van productontwerpdiensten brengt het de kruisbestuiving tussen biologie, design en architectuur in de praktijk. “Onze activiteiten variëren van advies in biomaterialen tot bio-geïnspireerd ontwerp en fabricage. Wij geloven dat kennisuitwisseling tot een rijker proces, meer inzicht en een beter resultaat leidt.”

Dat Elise Elsacker en Winnie Poncelet zouden samenwerken, lag niet voor de hand. Zij, afgestudeerd als architecte, en hij, thuis in de microbiologie, startten een interdisciplinair onderzoek naar de mogelijkheden van micro-organismen in de bouwindustrie. Elise: “In een industrie die goed is voor 40% van de mondiale CO2-uitstoot zocht ik naar materialen die niet ontgonnen dienen te worden en niet vervuilen als ze terug in de natuur komen. Ik had echter geen kennis van micro-organismen, fungi of bepaalde bacteriën, waarmee ontwerpers aan de slag zouden kunnen. Zo kwam ik bij Winnie terecht.” Winnie is vandaag een stuwende kracht achter Glimps, terwijl mede-oprichtster Elise een andere weg insloeg, maar wel verbonden blijft als voorzitter.

"De nood aan co-creatie tussen de academische wereld en de bouwindustrie is groot."

Elise Elsacker,

onderzoeker

"Wij doen aan waardecreatie samen met onze klanten."

Winnie Poncelet,

Glimps

Barrières overwinnen

Winnie: “Als ervaringsdeskundigen kunnen we een workshop ontwikkelen over hoe je het vooral niet moet doen.

Met onze diverse achtergrond botsten we op enkele barrières. Je spreekt elkanders jargon niet, maar er zijn vooral andere verwachtingspatronen.

Als architect maak je ontwerpen en bij een bioloog groeien de dingen zonder rechtstreekse ingreep. Mislukt het, dan is de oorzaak vaak onzichtbaar en moet je een week geduld oefenen vooraleer het weer groeit.”

Elise: “Ik promoveer momenteel in digitale biofabricage, een nieuw en uniek interdisciplinair veld. Geen bouwwerven dus, maar wel een labo met pipetten en petrischaaltjes. Deze steriele, bijna chemische omgeving was één grote onbekende voor mij. En nu breng ik er haast 100% van mijn tijd door. Mijn twee promotoren, uit twee verschillende faculteiten, ingenieurswetenschappen en biowetenschappen, werkten nooit eerder samen. Ook zij ontdekken de link. Het smaakt naar meer interdisciplinaire uitwisselingen. Wat ik onderzoek is of we de eigenschappen van levende organismen kunnen ontwerpen, zodat ze de gewenste eigenschappen voor bouwmaterialen bezitten.”

Workshop digitale biofabricage met VUB en Glimps © Anyuta Wieazemsky

Workshop digitale biofabricage met VUB en Glimps © Anyuta Wieazemsky

Experiment en onderzoek bij Glimps

Betekenisvol ondernemen

Elise: “Men roept wel dat onze materialen eindig zijn, maar biomaterialen vormen slechts een fractie van de markt. De missie van Glimps is om de transitie naar duurzaam materiaalgebruik te versnellen. Er is vandaag weinig vraag naar, maar de nood aan co-creatie tussen de academische wereld en de bouwindustrie is groot.” 

Winnie: “Aanvankelijk hadden we amper expertise in het ontwikkelen van biomaterialen. We deelden onmiddellijk al onze kennis zodat anderen ermee aan de slag kunnen. We bieden productontwerpdiensten, we maken ervaringsinstallaties voor tentoonstellingen en ontwikkelen professionele trainingen in biofabricage. Wij doen aan waardecreatie samen met onze klanten.”

Biomaterialen Glimps

Biomaterialen Glimps © Alpha Photography

Winnie: “We willen duurzaam leven, maar we hebben de tools nog niet. Het is ook co-creatie binnen Glimps. We werven zowel bio-ingenieurs als ontwerpers aan. We introduceerden tot dusver meer ontwerpers in de bio dan omgekeerd. Bio en duurzaamheid zijn ook niet hetzelfde. Bio is een tool om duurzaamheid als doel te bereiken. Ooit wilden we met Glimps zelf producten ontwikkelen, maar er is meer nood aan een brede service voor de circulaire economie. Vandaag zijn we een graag geziene partner en helpen we nieuwe biolabo’s in de steigers. Maar het is nog geen lopend vuurtje. Het wordt nu pas aangestoken.”

Focus op het resultaat

Elise: "Willen we écht impact hebben, dan moeten we kennis delen. Open innovatie is de toekomst. Glimps is een social profitbedrijf, met de identiteit van een katalysator. De academische wereld verbinden we zo met de architectuur, de industrie. We staan nog ver van een wereld met 100% bio-afbreekbare materialen, maar er is geen andere weg. Via kruisbestuivingen zetten we grotere stappen. De bouwsector en de wetgeving moeten mee met de academische wereld.”

Winnie: “We moeten kunnen versnellen. Er is echter geen andere weg. Het proces is nog lang, maar de materialenimpact op onze planeet is te groot. We hebben de technische eigenschappen van biologische materialen nog niet allemaal onder de knie. Dat is ons belang als initiator. Wij willen ‘van waarde zijn’ voor klanten en stakeholders.”


Nog meer co-creaties

Co-creatie of kruisbestuiving tussen verschillende sectoren kan zich in diverse vormen uiten. Enkele andere, interessante projecten:

  • Dankzij de Concord Birth Trolley, ontworpen door Verhaert in co-creatie met Concord Neonatal, wordt het voor zorgverleners mogelijk om pasgeborenen levensreddende zorg te verlenen, terwijl deze aan de navelstreng verbonden blijven. En dit totdat de baby volledig stabiel is en zelfstandig ademt.
  • Voor welke sport heeft jouw kind het meeste aanleg? Studio Dott ontwikkelde voor Sportamundi het sportkompas I Like. Het principe is heel eenvoudig: het kind navigeert met een app door een set van abstracte bewegingen. Meer is er niet nodig om op het einde van de rit de ideale sporten te kunnen aanbevelen
  • Een co-creatie tussen theatermakers en ingenieursstudenten, dat is een regenprinter, die werd ontworpen voor het stuk Gesprek met de regen van het Leuvense stadstheater Het nieuwstedelijk. Twee studenten van het e-Media Research Lab van de KU Leuven ontwikkelden een inventieve ventieleninstallatie waarmee ze een watergordijn vorm kunnen geven. Op de bühne komen in het water poëtisch letters tevoorschijn. 
  • Hoe communiceer je als chronisch zieke met je zorgverleners over wat jij belangrijk vindt in jouw leven? Om de levensdoelen gemakkelijker in beeld te brengen ontwikkelde het Vlaams Patiëntenplatform samen met Pars Pro Toto de Doelzoeker. Met een participatief ontwikkelingstraject werd ingespeeld op de échte behoeften van de patiënt.
  • De textielindustrie is de op één na meest vervuilende industrie ter wereld. Cedric van Hoecke en Resortecs bieden een oplossing met een biodegradeerbare en hernieuwbare draad die eenvoudig oplost bij hoge temperatuur. Met het onderzoekcentrum Centexbel werd nagegaan welke polymeren nog gebruikt kunnen worden voor een dergelijke applicatie.
  • Curious Cats staat voor serious gaming in onderwijs, gezondheidszorg en bedrijven. Met hun game Kr8cht! mikken ze op kinderen van 11 tot 13 jaar die een studiekeuze moeten maken. Stapsgewijs krijgen zij een beter zelfinzicht. Ze leren hoe hun dagelijkse bezigheden, hobby’s en interesses ‘praten’ met de domeinen van het secundair onderwijs.